View this email in your browser

LIFE RIPARIAS Nieuwsbrief 01

Een Europees en Belgisch initiatief in de strijd tegen Invasieve Uitheemse Soorten (IAS) en voor het beschermen van uiterst belangrijke ecosystemen

LIFE RIPARIAS, wat is dat? Reaching Integrated and Prompt Action in Response to Invasive Alien Species, wat zoveel betekent als het realiseren van een snelle en geïntegreerde aanpak van Invasieve Uitheemse Soorten. Dit zijn de sleutelbegrippen achter dit nieuwe project dat wordt gefinancierd door het LIFE-programma van de Europese Unie en de drie gewestelijke overheden van België. LIFE RIPARIAS ontwikkelt een innovatieve aanpak die de detectie van IAS zal verbeteren en zal helpen bij het stellen van prioriteiten over waar en hoe IAS over gewestelijke grenzen heen moeten worden beheerd.

IAS in de kijker. Het project richt zich op verschillende problematische invasieve planten en rivierkreeften die voor de EU als zorgwekkende IAS opgenomen zijn in Verordening (EU) nr. 1143/2014. Deze soorten vormen een bedreiging voor aquatische en oeverhabitats die enerzijds bescherming nodig hebben, maar ook kunnen worden beschouwd als "invasiehaarden" omdat zij een groot aantal IAS herbergen.

Waterteunisbloem (Ludwigia grandiflora). © E. Branquart

Highlights van de proefgebieden. LIFE RIPARIAS test zijn innovatieve aanpak in de stroomgebieden van Dijle, Mark en Zenne van het stroomgebiedsdistrict van de Schelde, een proefgebied dat 263.103.000 ha bestrijkt in de drie gewesten van België.

Ontmoet LIFE RIPARIAS partners! LIFE RIPARIAS gaat niet alleen over het bestrijden van IAS! Het gaat ook om de samenwerking tussen 11 organisaties in België, gaande van overheidsinstanties, de academische wereld en verenigingen, die zich allemaal inzetten om deze uitdaging aan te gaan!

Wil je meedoen? Kom meer te weten over het project op onze website en hoe je steentje bij te dragen aan het toezicht op en het beheer van IAS! Er zullen opleidingen en specifieke evenementen worden georganiseerd voor professionals en burgers. Wil je vrijwilliger worden? Dat kan!

Volg ons op Twitter en Facebook en blijf op de hoogte!

Bezoek onze website

Het verscherpte toezicht op IAS is begonnen!

De eerste twee jaar van het LIFE RIPARIAS-project zijn vooral gewijd aan het actieve toezicht op de waterplanten, oeverplanten en rivierkreeftsoorten die het project viseert. Het doel van dit toezicht is de geografische verspreiding van al deze soorten te registreren en in kaart te brengen. Dit helpt prioriteiten stellen aan beheersmaatregelen en het ontwikkelen van IAS-beheersplannen op stroomgebiedniveau.

De Service Public de Wallonie et les Contrats de Rivière leidden het ontwerp van een toezichtsplan dat de verzameling van informatie op het terrein voor de drie gewesten van België harmoniseert. De situatie van IAS-populaties die vroeger in watermassa's, rivieren en oevergebieden zijn aangetroffen, zal worden geactualiseerd en locaties die tot dusverre onvoldoende werden gecontroleerd, zullen worden onderzocht. In beschermde deelstroomgebieden (bijv. Natura 2000-gebieden) zullen doorgedreven toezichtsinspanningen worden geleverd.

De LIFE RIPARIAS-teams zijn begin april begonnen met toezichtsacties door populaties van de reuzenberenklauw opnieuw op te zoeken om hun precieze locatie vast te stellen. Verscherpt toezicht op andere door het project geviseerde soorten zal begin juni starten.

Reuzenberenklauw (Heracleum mantegazzianum). © E. Branquart

De kunst van het vangen: de juiste vallen kiezen

In april 2021 is Leefmilieu Brussel begonnen met het uitzetten van rivierkreeftvallen om de aanwezigheid van invasieve uitheemse rivierkreeften in de Brusselse vijvers en waterlopen in kaart te brengen. In België komen zes rivierkreeftsoorten voor, waarvan er slechts één inheems is.

Om te bepalen welke vallen de beste vangstresultaten opleveren, werden verschillende rivierkreeftvallen uitgezet in verschillende vijvers in Brussel waar rivierkreeften zijn waargenomen. De geselecteerde vallen zullen worden gebruikt tijdens de LIFE RIPARIAS-toezichtscampagne.

Terwijl sommige van de vijf invasieve rivierkreeftsoorten al in het projectgebied aanwezig zijn, zijn andere, waarvoor waakzaamheid geboden is, nog afwezig. In het kader van het LIFE RIPARIAS-project wordt immers bijzondere aandacht besteed aan invasieve soorten die op het punt staan geïntroduceerd te worden of die onlangs voor het eerst in België werden waargenomen. Een voorbeeld van een dergelijke soort is de marmerkreeft Procambarus virginalis, die al op enkele plaatsen in België in het wild is aangetroffen, maar gelukkig nog niet in het gebied van het LIFE RIPARIAS-project is waargenomen. Deze invasieve soort is bijzonder omdat het de enige rivierkreeft ter wereld is die zich uitsluitend aseksueel kan voortplanten. Alle exemplaren in een populatie zijn van het vrouwelijke geslacht en de onbevruchte eitjes die zij produceren, ontwikkelen zich tot natuurlijke genetische klonen van hun moeder. Omdat deze rivierkreeften zich snel kunnen voortplanten, vormen zij een grote potentiële bedreiging voor de inheemse biodiversiteit. Daarom is het belangrijk ze snel op te sporen en passende beheersmaatregelen te treffen om hun vestiging en verdere verspreiding te voorkomen.

Marmerkreeft (Procambarus virginalis). © X. Vermeersch

Uitroeien in de strijd tegen uitsterven: het geval van de rode rivierkreeft

De rode rivierkreeft (Procambarus clarkii) is sinds 1996 in België aanwezig en verspreidt zich nu langzaam over het hele land. De soort is onlangs waargenomen op verschillende plaatsen in de gebieden van het LIFE RIPARIAS-project. Deze opkomende rivierkreeftsoort staat op de lijst van voor de Unie zorgwekkende invasieve uitheemse soorten. Hij is namelijk bijzonder schadelijk voor waterplanten, amfibieën en vissen, en ook voor aquatische milieus zoals oevers die worden aangetast, enz.

In 2019 werden duizenden rode rivierkreeften waargenomen in een afgelegen vijver in het plaatsje Grez-Doiceau. Dankzij de financiering van het LIFE-programma kon een plaatselijke uitroeiingsoperatie voor deze populatie worden opgestart, onder toezicht van de Service Public et des Contrats de Rivière de Wallonie.

De uitroeiingsactie bestaat uit het legen van de gekoloniseerde vijver (na het redden van de vissen) en het drooghouden ervan gedurende een periode van twee jaar, in overleg met de eigenaar van de vijver. Om de verspreiding van de rivierkreeft te voorkomen, werd een half ingegraven afsluiting rondom de vijver aangebracht en werd een rooster op de afvoer geplaatst. Na het opnieuw vullen van de vijver zullen vallen worden gebruikt om het succes van het uitroeiingsproject te evalueren.

Plaatsing van een half ingegraven afsluiting. © G. Henrard

Netwerken-workshop: kennis doorgeven om de verspreiding van IAS een halt toe te roepen

Op 24 maart 2021 namen de partners van het LIFE RIPARIAS-project deel aan een eendaagse internationale workshop met deskundigen van andere door de EU gefinancierde projecten inzake IAS.

Doel van de workshop was ervaringen en praktijken over het beheer van IAS uit te wisselen. Het delen van kennis is essentieel voor het LIFE RIPARIAS-team om de opgedane en huidige ervaring optimaal te benutten en om beperkingen, succesvolle factoren en technische overwegingen vast te stellen. Dit zal hen helpen bij de ontwikkeling van een beslissingsondersteunend instrument voor het beheer van IAS op de schaal van een stroomgebied.

Tijdens de workshop bespraken deskundigen en partners het belang van prioriteiten stellen voor een succesvol beheer van IAS. Samen hebben zij essentiële in overweging te nemen criteria vastgesteld voor elk van de volgende vragen:
- Hoe prioriteit verlenen aan gebieden en soorten om te beheren?
- Hoe kies je de meest geschikte beheerstechnieken?

Aangezien IAS zich over geografische grenzen heen verspreiden, vereist de bestrijding van deze soorten samenwerking tussen landen. LIFE RIPARIAS zal dan ook in heel Europa de navolging steunen van de aanpak die in het kader van het project ontwikkeld werd. Dit zal aldus bijdragen tot de uitvoering van EU-verordening nr. 1143/2014 betreffende de preventie en beheersing van IAS in de gehele EU.

Het LIFE RIPARIAS-project is gefinancierd door het LIFE-programma van de Europese Unie.